Hàng loạt nhà sản xuất ô tô lớn trên thế giới đang đồng loạt cắt giảm hoặc trì hoãn kế hoạch phát triển xe điện (EV), phản ánh một giai đoạn điều chỉnh chiến lược sâu sắc của toàn ngành sau nhiều năm theo đuổi mục tiêu điện hóa đầy tham vọng.
Từ Châu Á đến Châu Âu và Bắc Mỹ, các thương hiệu ô tô hàng đầu đang buộc phải đánh giá lại khả năng đầu tư vào xe điện khi đối mặt với áp lực từ chi phí sản xuất leo thang, nhu cầu tiêu dùng chững lại, môi trường chính sách thay đổi và lợi nhuận chưa như kỳ vọng.
Tại Nhật Bản, Honda đã chính thức hủy bỏ kế hoạch phát triển mẫu SUV điện cỡ lớn dự kiến ra mắt năm 2027, đồng thời cắt giảm ngân sách đầu tư cho xe điện trong giai đoạn đến năm 2030. Nissan cũng không nằm ngoài làn sóng điều chỉnh. Hãng này đã tạm dừng một loạt dự án EV mới và hủy bỏ kế hoạch liên doanh trị giá 60 tỷ USD với Honda nhằm phát triển nền tảng EV chung, một bước lùi đáng kể trong chiến lược hợp lực quốc gia.
Tại Mỹ, Ford tuyên bố hoãn kế hoạch ra mắt mẫu xe bán tải điện thế hệ mới đến năm 2027, đồng thời hủy bỏ mẫu SUV điện 3 hàng ghế. Hãng cũng đã điều chỉnh tỷ lệ đầu tư dành cho EV trong tổng ngân sách phát triển sản phẩm, chuyển trọng tâm sang các dòng hybrid và xe thương mại điện hóa, vốn có khả năng sinh lời tốt hơn.
Jaguar Land Rover (JLR) cũng buộc phải lùi thời điểm ra mắt hai dòng xe điện chủ lực - Range Rover Electric và Jaguar EV - sang năm 2026, với lý do cần thêm thời gian thử nghiệm và chờ thị trường phục hồi. Tương tự, Volvo phải gánh chịu khoản lỗ 1,2 tỷ USD do ảnh hưởng từ chính sách thuế và việc chậm trễ ra mắt mẫu EX90, chiếc SUV điện cao cấp từng được kỳ vọng sẽ mở ra kỷ nguyên mới cho thương hiệu Thụy Điển.
Không chỉ các hãng đại trà, ngay cả những thương hiệu xe sang như Mercedes-Benz, Porsche, Bentley hay Aston Martin cũng lần lượt điều chỉnh mốc thời gian chuyển đổi hoàn toàn sang xe điện. Thay vì mục tiêu đạt 100% EV vào năm 2030, các hãng này đều gia hạn đến sau năm 2035, đồng thời tiếp tục phát triển các mẫu hybrid như giải pháp trung gian để đảm bảo doanh thu.
Ngay cả Tesla - biểu tượng tiên phong của ngành xe điện - cũng gây bất ngờ khi từ bỏ kế hoạch ra mắt mẫu xe giá rẻ (thường được gọi là Model 2) vào cuối năm 2025. Thay vào đó, Tesla chuyển trọng tâm sang phát triển nền tảng robotaxi tự hành, một hướng đi mang tính công nghệ cao nhưng đầy rủi ro thương mại trong ngắn hạn.
Nguyên nhân của làn sóng điều chỉnh này đến từ nhiều phía. Trước hết, chi phí sản xuất xe điện vẫn ở mức cao, đặc biệt là giá nguyên liệu thô như lithium, cobalt và niken - các thành phần không thể thiếu trong pin EV - đã liên tục biến động mạnh. Bên cạnh đó, nhu cầu tiêu dùng tại các thị trường chủ lực như Mỹ và Châu Âu không tăng nhanh như dự đoán. Rào cản về giá bán, hạ tầng sạc chưa hoàn thiện và tâm lý e ngại về độ bền của xe điện cũng khiến người tiêu dùng vẫn dè dặt khi chuyển đổi.
Chính sách ưu đãi cho EV tại một số quốc gia cũng đang thay đổi theo chiều hướng siết chặt. Tại Mỹ, các khoản tín dụng thuế liên bang bị giới hạn nghiêm ngặt hơn theo đạo luật IRA, còn Châu Âu đang phải điều chỉnh chính sách để đối phó với tình trạng tràn ngập xe điện giá rẻ từ Trung Quốc. Thêm vào đó, bối cảnh kinh tế toàn cầu khó khăn và lãi suất tăng cao khiến các hãng xe buộc phải ưu tiên các khoản đầu tư mang lại hiệu quả tài chính tức thì, thay vì tiếp tục theo đuổi chiến lược điện hóa đầy tốn kém.
Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, sự điều chỉnh này không đồng nghĩa với sự thoái trào của xe điện. Thay vào đó, đây là giai đoạn "tỉnh giấc" cần thiết sau những cam kết có phần quá lạc quan. Các hãng xe đang chuyển sang chiến lược "điện hóa có chọn lọc", tập trung vào các thị trường sẵn sàng, nền tảng linh hoạt và sản phẩm dễ tiêu thụ hơn như hybrid. Việc phát triển xe điện giờ đây không còn mang tính phong trào, mà là bài toán kinh tế thực dụng, cần được tính toán kỹ lưỡng về chi phí, nguồn cung, thời điểm và độ chín của thị trường.
Dù bước đi có chậm lại, không ai phủ nhận rằng tương lai của ngành ô tô vẫn sẽ là điện hóa. Nhưng để đến được tương lai đó, các hãng xe đang phải làm lại bài toán từ đầu, không chỉ với công nghệ, mà còn bằng sự tỉnh táo, linh hoạt và thực tế trong từng quyết định.
: